Son 20 ildə 5 yaşından kiçik olan uşaqlarda piylənmə riski 60% artması tendensiyası müşahidə edilir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə 2013-cü ildə 5 yaşından kiçik dünya uşaqlarının 42 milyondan çoxu piylənməyə məruz qalıblar.
“Toppuş” uşaqlar əksər insanlarda “şirin” təəssüratı yaratdığından valideynlər və xüsusilə nənə-babalar uşağın kökəlməsi üçün canfəşanlıq edirlər. Uşağın körpəlikdən kök və ya arıq olması gələcəkdə piylənməyə məruz qalacağı və ya qalmayacağı haqda konkret fikirlər yürütməyə səhih əsas vermir. Lakin uşaqların qidası, ilk günlərdən qidalandırılma prosesinin nə cür olması onların piylənməyə məruz qalma riskinə birmənalı olaraq təsir edir.
Mədənin genişlənməsinə və nəticədə piylənməyə səbəb olan yedizdirmə üsulları:
Təmiz boşqab üsulu – uşağı doyana kimi deyil, qabını tam boşaldana kimi qida ilə yedizdirmək. Əslində kiçik yaşlarından uşaqları israf etməməyə və son loxmaya kimi yeyib qidanı bitirməyə alışdırmaqda heç bir qəbahət yoxdur. Sadəcə yemək çəkərkən uşağın yeyə biləcək miqdarı qida böyüklər tərəfindən düzgün təyin etməlidirlər. Ən dəqiq miqdarı təsəvvür etmək “uşaq yumruğu porsiyası” prinsipinə əsaslanmaq olar. Hər bir insanın mədəsi onun yumuruğu həcmindədir. Uşağınızın yumuruğu ölçüsündən daha az qoyulan yemək çox ehtimal ki, sona qədər bitiriləcəkdir. Unutmayaq ki, mədədə qidadan əlavə su və hava üçün də yer qalmalıdır.
Cəza və ya mükafat üsulu. Uşaqlarda qida nə cəza (“yeməyi yeməsən ciblərinə tökəcəm”, “bunu yeməsən gəzməyə getməyəcəyik”, vurmaq, qışqırmaq və s.), nə də hədiyyə ilə asossiasiya edilməməlidir. Əks təqdirdə uşaqlarda yetkinlik yaşından başlayaraq qidalanma vərdişlərində bir sıra ciddi psixoloji problemlər yarana bilər.
Dağınıq fikir üsulu. Adətən valideynlər uşağın fikrini yayındırmaq üçün hadisələr nağıllamaq, cizgi filmi göstərmək, dilə və söhbətə tutmaqla qidanı yedizdirirlər. Bu zaman uşaq nəyi və nə qədər yediyini bilmədən avtomatik olaraq ağzını açır və udur. Bəzi valideynlər isə işlərini daha da asanlaşdırmaq üçün bütün növ yeməkləri və qidanı blenderlə püre halına salırlar. Axıcı və çeynəmədən asan udulan qida qəbul etməyə öyrəşən uşaqların gələcəkdə qidanı çeynəmək problemləri yaranır. Unutmayaq ki, çeynəmə prosesi özü-özülüyündə sağlam qidalanmanın əsaslarındadır, ağız-çənə orqanları üçün çox faydalı və vacibdir.
Müəllif: Səltənət Zülfüqarova